Temelde kullanılacak demir çapı, yapının statik projesine ve zemin koşullarına göre belirlenir. Genel olarak, temellerde en az 12 mm çapında demir kullanılması önerilir.
Deprem yönetmeliğine göre, yapıların sünek davranış göstermesi açısından S420 donatı çeliği kullanılmalıdır. Deprem riski yüksek olan bölgelerde, daha kalın demirlerin kullanılması gerekebilir.
Radye temellerde ise genellikle 14 mm çapında demir kullanımı yaygındır. 14’lik demirler, temelin alt ve üst donatıları arasında kuvvetli bir bağ kurarak temelin dayanıklılığını artırır ve yük dağılımını sağlar.
İnşaat Temelinde Hangi Demir Kullanılır?
İnşaat temelinde kullanılan demir türleri ve boyutları, yapı projesinin statik hesaplarına göre belirlenir. Temelde yaygın olarak kullanılan demir türleri arasında nervürlü demir ve düz demir öne çıkmaktadır.
- Nervürlü demir, betonla daha iyi bir birleşim sağlamak için yüzeyinde girinti ve çıkıntılara sahiptir ve bu özellikleri sayesinde kayma direncini artırır.
- Düz demir ise genellikle daha elastik yapıya sahip olup, yapısal bütünlüğü desteklemek amacıyla kullanılır.
Temelde kullanılan demir miktarı ise yapının büyüklüğüne, kat sayısına ve temel tipine bağlı olarak değişiklik gösterir. Örneğin, radyal temel sistemlerinde daha fazla demir kullanımı gerekmektedir. Bodrum katı bulunan yapılarda temelde yaklaşık 12 ton demir kullanılması önerilir iken, her ek kat için yaklaşık 3-4 ton demir eklenmektedir.
Bir Evin Temeline Kaç Ton Demir Gider?
Genel olarak, 100 metrekarelik bir evin temeli için yaklaşık 4 ton demir kullanılırken, kolonlar ve tabliyeler için ise toplamda 2-3 ton civarında demir harcanır. Bu durumda, tek katlı bir 100 metrekarelik ev için toplam demir miktarı 6-7 ton arasında değişebilir.
İki katlı bir ev inşa ediliyorsa, her ek kat için temel demiri dışında ek 3-4 ton demir daha kullanılmalıdır. Dolayısıyla, 100 metrekarelik iki katlı bir evin toplam demir ihtiyacı yaklaşık 10-11 ton civarında olacaktır.
Fakat unutulmamalıdır ki bir evin temeline ne kadar demir gider sorusuna net bir yanıt verebilmek için evin büyüklüğü, kat sayısı, yapısal özellikleri ve inşa edileceği bölgenin deprem riski gibi faktörler dikkate alınmalıdır.
Demirin Kilosu Ne Kadar?
2024 yılı itibariyle demirin kilogram fiyatı, bölgeye ve demirin türüne göre değişiklik göstermektedir. Demir fiyatları aşağıdaki gibidir:
| Şehir | İnce Demir(8-10 mm) Fiyatı (TL/ton) | Kalın Demir(12-32 mm) Fiyatı (TL/ton) |
| İstanbul | 25,58 | 24,1 |
| Ankara | 25,48 | 24,1 |
| İzmir | 25,48 | 20,1 |
| Karabük | 24,5 | 21 |
| Gebze | 25,48 | 20,6 |
| Adana | 24,7 | 22,85 |
| Samsun | 24,4 | 24,1 |
| Sivas | 24,5 | 23,35 |
| Diyarbakır | 24,75 | 23,55 |
| Mardin | 24,75 | 23,55 |
| Van | 24,95 | 23,75 |
İnşaatta Kullanılan Demir Çeşitleri Nelerdir?
İnşaatta kullanılan demir çeşitleri, beton yapılarının dayanıklılığını ve mukavemetini artırmak amacıyla çeşitli özelliklere sahip olarak üretilir.
İnşaatta yaygın olarak kullanılan demir türleri aşağıdaki gibidir:
- Karbon Çelik Demiri: Siyah çubuk olarak da bilinir ve en sık kullanılan demir türüdür. Neme ve suya karşı dayanıklıdır, bu yüzden yapıların genelinde tercih edilir.
- Kaynaklı Tel Demiri: Çelik telin kaynaklanarak birleştirilmesiyle oluşur. Yol kaplama, drenaj yapıları ve beton kanalları gibi alanlarda kullanılır.
- Sac-Metal Demiri: Çelik sacdan üretilir ve döşeme, çatı ve merdiven yapılarında kullanılır. Bu demir, çelik parçaların ısıtılması ve soğutulması ile üretilir.
- Epoksi Kaplı İnşaat Demiri: Epoksi kaplı bu demirler, korozyona karşı yüksek direnç sağlar. Köprüler, kıyı bölgeleri ve atık su arıtma tesisleri gibi zorlu ortamlarda tercih edilir.
- Paslanmaz Çelik Demiri: Korozyona karşı son derece dayanıklıdır ve suya, kimyasallara maruz kalan yapılarda kullanılır. Deniz yapıları ve otoyollarda yaygın olarak tercih edilir.
- Galvanizli İnşaat Demiri: Çinko ile kaplanmış bu demir, korozyona karşı ekstra koruma sağlar ve tuzlu suya maruz kalan yapılar için idealdir.
- Nervürlü Demir: Üzerindeki girinti ve çıkıntılar sayesinde betonu daha iyi tutar ve yapısal dayanıklılığı artırır. Gökdelen, metro ve baraj gibi büyük projelerde kullanılır.
- Genişletilmiş Metal/Hasır Demir: Çelik levhaların kesilerek genişletilmesiyle elde edilir ve beton içerisindeki taşıyıcı ve dengeleyici görevlerde kullanılır.
Sıkça Sorulan Sorular
İnşaatta kullanılan demirlerle ilgili sorulan sık soruları sizler için derledik.
İnşaatta kullanılan demir çeşitleri arasında en iyi olanı belirlemek, kullanım amacına ve yapı türüne bağlı olarak değişebilir. Ancak, nervürlü inşaat demiri genellikle en sağlam ve geniş kullanım alanına sahip demir çeşidi olarak kabul edilir.
Bunun yanı sıra, korozyon direnci yüksek olan epoksi kaplı demirler ve paslanmaz çelik demirler, zorlu çevre koşullarına maruz kalan yapılar için ideal seçeneklerdir.
Genel olarak en sağlam ve en çok tercih edilen inşaat demiri türü nervürlü inşaat demiridir.
2024 yılı itibarıyla Türkiye’de inşaat demirinin kilogram fiyatı, demirin çapına ve bölgeye göre değişiklik göstermektedir. Genel olarak, nervürlü inşaat demirinin kilogram fiyatı 21 TL ile 25 TL arasında değişmektedir. Örneğin, İstanbul’da nervürlü demirin kilogram fiyatı yaklaşık 23,40 TL civarındadır.
2024 yılı itibarıyla Türkiye’de 1 ton inşaat demirinin fiyatı, ortalama olarak, 1 ton inşaat demirinin fiyatı 21.900 TL ile 25.475 TL arasında değişmektedir.
Fakat unutulmamalıdır ki demirin fiyatı bölgelere göre de farklılık gösterir. Örneğin, Ankara’da nervürlü inşaat demirinin ton fiyatı 20.800 TL, İzmir’de ise 20.100 TL olarak belirlenmiştir.
İnşaat demirinin ideal çapı, yapıların türüne ve projenin gereksinimlerine göre değişiklik göstermektedir. Genellikle, betonarme yapılarında kullanılan demirlerin çapları 8 mm ile 32 mm arasında değişir. Standart uygulamalarda, 12 mm ile 16 mm çapındaki demirler en sık tercih edilenler arasında yer alır.
İnşaat projelerinde 1 metrekareye düşen demir miktarı, genel olarak, temel bölgelerinde metrekare başına 35-45 kg, asmolen döşemelerde 30-35 kg, normal kat döşemelerinde 25-30 kg, çatılarda ise 15-20 kg demir kullanılmaktadır.
Deprem bölgelerinde yapıların dayanıklılığını artırmak amacıyla Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği’ne göre, yeni projelerde metrekare başına yaklaşık 40 kg demir kullanılması öngörülmektedir. Statik projeler, bu değerlerin belirlenmesinde kritik bir rol oynar ve yapı mühendisleri tarafından detaylı hesaplamalar yapılarak optimum demir miktarı belirlenir.
Deprem Yönetmeliği’ne göre, dikdörtgen kolonlarda en az 4 adet 16 mm veya 6 adet 14 mm çapında demir kullanılması gerekmektedir.
Kolonun boyutları ve yük taşıma kapasitesi de dikkate alındığında, genel bir hesaplamaya göre bir kolona ortalama 120 kg demir gider. Bu miktar, kolonun yüksekliği ve çapı gibi faktörlere bağlı olarak artabilir veya azalabilir.
Genelde demir, toplam inşaat maliyetinin yaklaşık yüzde 20’sini oluşturur. Kaba inşaat maliyetinin yüzde 30-40’ını oluşturur. Kaba inşaat maliyetine temel, beton, demir, duvarlar ve çatı yapımı gibi kalemler dahildir.
Genel olarak, 100 metrekarelik bir tek katlı ev için yaklaşık 3,5 ton ile 4,5 ton arasında demir temele gider. Kolonlar ve tabliyeler için ise ortalama 1,5 ton demir kullanılır. Bu durumda toplamda 6,5-7,5 ton demir harcanmaktadır.
Eğer 100 metrekarelik bir ev iki katlı inşa edilecekse, ek olarak yaklaşık 3 ton daha demir gerekecektir. Böylece toplam demir miktarı 9-10,5 ton arasında olacaktır.
14 mm çapındaki inşaat demiri, betonarme yapıların güçlendirilmesi ve dayanıklılığının artırılması amacıyla yaygın olarak kullanılır. 14 mm çapındaki inşaat demirinin kullanıldığı başlıca alanlar aşağıdaki gibidir:
Büyük Mühendislik Yapıları
Kolonlar
Kirişler
Temeller
Perde Duvarlar
Şaftlar ve Asansör Kuyuları
Köprü ve Viyadükler
Genellikle radye temelde 14 mm çapında demir (14’lük demir) yaygın olarak kullanılır. Bu demir, temelin alt ve üst donatıları arasında kuvvetli bir bağ kurarak temelin mukavemetini artırır.
14’lük demir, özellikle kolonlar, kirişler ve perde duvarlar gibi taşıyıcı elemanların güçlendirilmesinde kullanılır.
Genel olarak en sağlam ve en çok tercih edilen inşaat demiri türü nervürlü inşaat demiridir.